برای روشن شدن جواب ، توجه شما را به نکاتی جلب می نمائیم.
1- فقهای شیعه بر اساس ادله ای که بیان می کنند معتقدند که باید سجده بر روی اجزای زمین و یا آنچه از زمین روییده و از جنسهایی که خوردنی وپوشیدنی نیست انجام شود، لذا سجده بر سنگ،خاک،چوب،حصیر،کاغذ،برگ درختان وامثال آنها را جایز می دانند. اما سجده بر بارچه،فرش نخی، پشمی وهمچنین بر اشیاء معدنی و مواد نفتی و جواهرات را جایز نمی دانند.
جهت آشنایی بیشتربه عنوان نمونه عین فتوای مراجع شیعه ،که در رساله علمیه آنان موجود است می آوریم.
«باید برزمین وچیزهای غیر خوراکی که از زمین می روید،مانند چوب و برگ درخت سجده کرد، وسجده بر چیزهای خوراکی وپوشاکی و معدنی صحیح نیست».
2-از آنجا که در عهد پیامبر(ص)کف تمام خانه های مردم وکف مساجد با فرشهای نخی و پشمی و امثال آنها قرش نبود بلکه کف آنها خاک یا حداکثر حصیر بود وفقط گاهی قطعه ای پوست گوسفند و امثال آن را هنگام نشستن خود ویا برای مهمان بر زمین پهن می کردند وروی آن می نشستند نیازی به گذاشتن چیزی بر روی زمین برای سجده نبود و بر همان خاک یا سنگ و یا حصیر کف اتاق سجده می نمودندو اگر کف تمام اتاق فرش بود و یا اطمینان به پاکی زمین نداشتند مقداری خاک رادر دستمالی قرار می دادند و آن راپهن کرده و بر روی آن سجده می کردند، همچنان که در روایات شیعه آمده است : «امام صادق(ع) قدری از خاک کربلا را در دستمالی قرار داده بودند و هنگام نماز آن راپهن کرده و بر آن خاک سجده می نمودند».
لکن با گذشت زمان، روزبه روزفرش نمودن کف اتاق ها ومساجد با فرشهای نمدی و نخی زیاد شد و از سویی همراه داشتن خاک به خاطر احتمال ریختن و یا خاکی شدن لباسها قدری مشکل بود، برخی مسلمین مقداری خاک باک را گل کرده وسپس خشک نمودند تا تمیز و همراه داشتن آن آسان تر باشد و کم کم این کار رایج و فارسی زبانان نام آن را«مهر»گذاشتند و از آن جا که این مهرهمان خاک است عرب زبانان به آن «تربت»می گویند.
3-در روایات شیعه و سنی نقل شده است که پیامبر اکرم (ص) نیز بر زمین (خاک و سنگ ومانند آنها) و یا برخی اشیاء ساخته شده از گیاهان همچون فرش حصیری سجده می نمودند.
واینک به عنوان نمونه چند روایت از کتب اهل سنت نقل می کنیم:
الف) وائل بن حجر می گوید: پیامبر اکرم(ص) را دیدم که هرگاه سجده می نمودند پیشانی و بینی اش را بر زمین می گذاشت.
ب)عایشه همسر آن حضرت می گوید:هرگز ندیدم پیامبر (ص)هنگام سجده پیشانی اش را به وسیلۀ چیزی(از گذاشتن مستقیم بر زمین)محافظت کند.
ج)ابو سعید گوید: برپیامبر اکرم(ص)وارد شدم درحالی که بر روی حصیری نماز می خوان3.
د) عایشه همسرپیامبر می گوید:آن حضرت(ع)حصیری داشتند که آن را پهن می نمودندو برروی آن نماز میخواندند.
ه)انس بن مالک وابن عباس و برخی همسران آنحضرت(ع)نیز همچون عایشه و امّ سلمه میمونه می گویند:همیشه(عمده اوقات)پیامبر(ص)بر خمره(که نوعی حصیر بافته از لیف خرما بود)سجده می نمودند.
5- صحّت سجده بر این گونه چیزها که اهل تشیع بر آنها سجده می کنند مورد قبول تمامی مذاهب است، یعنی هیچ یک از مذاهب اسلامی نمی گوید که اگر هنگام سجده سر را بر روی خاک یا سنگ یا کاغذ یا چوب و امثال آنها بگذاریم سجده ویا نمازمان باطل است، فقط تفاوتی که میان شیعه و اهل سنت در این مساله هست اینست که اهل تشیّع سجده بر غیر از آنچه گفته شد صحیح نمی دانند لکن اهل سنت می گوید: همانطور که سجده بر اینها جایز است بر غیر اینها نیز از قبیل پارچه وفرش پشمی ونخی وامثال آنها نیز جایز است.
8- یکی از روایاتی که فقهای شیعه برای سجده بر زمین به آن استدلال می کنند روایت معروفی است که در کتب شیعه و سنی نقل شده که پیامبر(ص)گرامی فرمودند:«جعلت لی الارض مسجدا و طهورا.»
ترجمه:زمین برای من سجده گاه و پاک کننده (وسیله طهارت)قرار داده شده است.
لذا علمای شیعه می گویند باید بر چیزی سجده کرد که از زمین محسوب شود (خاک وسنگ ویا روییدنیهای زمین)
10-در بر خی روایاتی که علمای شیعه و سنی نقل نموده اند دستور سجده بر خاک را صریحا می بینیم واینک چند نمونه را ازکتب اهل سنت نقل می کنیم:
الف) ام سلمه (همسر پیامبر اکرم (ص))از آن حضرت نقل می کند که فرمودند: «صورتت را بخاطر خدا خاکی کن (بر خاک بگذار)».
ب) خالد الخذاء گوید: «پیامبر خدا(ص) صهیب را دیدندسجده می کند اما مواضب است خاکی نشود (از خاک فاصله می گیرد) به او فرمودند: ای صهیب صورتت را خاکی کن (بر خاک بگذار)».
ج) ابن عباس از رسول خدا(ص)نقل می کند که فرمودند: «هر کس هنگام سجده بینی اش را همراه پیشانی بر زمین نچسباند نمازش صحیح نیست».
از این حدیث فهمیده می شود که لزوم چسباندن پیشانی به زمین یک موضوع مسلم و حتمی است ودر این حدیث می خواهد بفرماید همان گونه که پیشانی را به زمین می چسبانید بینی را نیز (خاک ومانند آن) بچسبانید (البته فقهای شیعه از اینگونه روایات مستحب بودن گذاشتن بینی بر روی خاک وامثال آن را فهمیده اند).
جابربن عبدالله می گوید:«با بیامبر(ص)نماز ظهر را می خواندم و از شدت گرما،مشتی سنگ ریزه را در دستم می گرفتم تا سرد شود و بر آن سجده نمایم.»
12- سجده فقط برای خداوند جایز است و همه ی مسلمین چه شیعه وچه سنی برای خداوند سجده می کنند. لکن برخی هنگام سجده پیشانی رافقط بر روی زمین و یا روییدنیهای غیر خوردنی و پوشیدنی می گذارند و برخی گذاشتن پیشانی را بر روی غیر اینها نیز جایز می دانند امّا نه آن کسی که پیشانی را بر روی زمین و خاک می گذارد خاک و مهر را می پرستد و نه آن کسی که پیشانی را بر بر فرش و پارچه و مانند آنها می گذارد ، فرش و پارچه را می پرستد.
خلاصه اینکه:
سجده کردن بر روی چیزی غیر از سجده کردن برای آن چیز است.
همچنان که نماز خواندن به سوی کعبه غیر از نماز خواندن برای کعبه است لکن کسانی که در صدد تفرقه افکنی وایجاد بدبینی میان مذاهب اسلامی بوده اند سجده کردن بر روی خاک و مهر را، نوعی پرستش مهر معرفی نموده اند اینها یا نفهمیده اند و یا نخواسته اند بفهمند که بین سجده کردن بر چیزی و سجده کردن برای آن چیز، تفاوت است و اگر شیعه بخاطر گذاشتن پیشانی بر مهر ،مهر پرست حساب شود آن کسی که پیشانی بر روی قالی می گذارد نیز قالی پرست خواهد بود.
